Skip to content

January 9, 2020

ពន្យល់ពាក្យ(៣)

by NEY SOKRA

ជំនួយការសិក្សា>បទានុក្រម>ពន្យល់ពាក្យ

ប្រភពឯកសារ ៖ គេហទំព័រ ថ្មីៗ

                    សម្រាប់ការចូលទៅកាន់ប្រភពឯកសារផ្ទាល់សូមចុច ៖ គេហទំព័រ ថ្មីៗ

ទំព័រទី២ < ទំព័រទី៣ > ទំព័រទី៤

«​យឹត​» និង «​យឺត​»

  «​យឹត​»​ជា​កិរិយាសព្ទ  មានន័យថា ទាញ​ឲ្យ​ដាប​មក​ជិត​។ «​យឹត​»​សំដៅលើ យឹត​មែកឈើ​។  ចំណែក​«​យឺត​»​ជា​កិរិយាវិសេសន៍ មានន័យថា ដែល​មិន​រហ័ស មិន​រួសរាន់​។  គេ​ច្រើន​និយាយថា យឺតយ៉ាវ​។ នេះ​បើ​យោងតាម​វចនានុក្រម​ខ្មែរ​របស់​សម្តេច  ជួន ណាត​៕    

«​ជំរំ​»​មានន័យ​ខុសពី​«​ជុំរុំ​»​ដូចម្តេច​?

  «​ជំរំ​»  សំដៅលើ​ទីកន្លែង​ស្នាក់អាស្រ័យ​បណ្តោះអាសន្ន​។  ចំណែក​«​ជុំរុំ​»​សំដៅលើ​ការជួប​ជុំគ្នា​។ នេះ​បើតាម​វចនានុក្រម  សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត​។ 
 វចនានុក្រម​ខ្មែរ​បានបញ្ជាក់​ពាក្យ​«​ជំរំ​»​ថា​ជាទី​សម្រាប់​ស្នាក់អាស្រ័យ​បណ្តោះអាសន្ន  ដោយ​ធ្វើ​អំពី​មែកឈើ ឬ​ចំបើង​។  ភាគច្រើន​គេ​បោះជំរំ​ដោយ​រៀបចំ​ជាត​ង់​សម្រាប់​ស្នាក់អាស្រ័យ​នៅ​កន្លែង​ដែលមាន​ព្រៃភ្នំ​។ 
  ​ពាក្យ​«​ជុំរុំ​»​វិញ បញ្ជាក់​ពី  ការជួប​ជុំគ្នា​ដោយ​គ្មាន​សល់​ម្នា​ក់ណា​ទេ​។  ភ្ញៀវ​បានមក​ជំរុំ​គ្នា​អស់ហើយ កុំ​ទាន់​អាល​និយាយ​ការណ៍  ចាំ​ជំរុំ​គ្នា​អស់​សិន​។ នេះ​បើតាម​ការបញ្ជាក់​ពី​វចនានុក្រម​ខ្មែរ​ដដែល​៕   

ពាក្យ «​ប្រឌិត​» សរសេរ​ជា «​ប្រឌិដ្ឋ​» ឬ «​ប្រតិដ្ឋ​» ក៏បាន

  ក្នុង​វចនានុក្រម​ខ្មែរ​ពាក្យ​«​ប្រឌិត​»​អាច​សរសេរ​ច្រើនបែប  និង​ច្រើន​ទម្រង់ ដោយ​សរសេរ​ជា​«​ប្រឌិដ្ឋ​»​ឬ​«​ប្រតិដ្ឋ​»​ក៏បាន  គឺ​សុទ្ធតែ​ត្រឹមត្រូវ​ដូចគ្នា​ទាំងអស់​។  
 វចនានុក្រម​ខ្មែរ  បញ្ជាក់ថា​«​ប្រឌិត​,​ប្រឌិដ្ឋ ឬ ប្រតិដ្ឋ​» មានន័យថា  ឋិត​នៅ​នឹង​,​តាំងនៅ​ស៊ប់​,​តាំងនៅ​ជាប់លាប់​។  ពាក្យ​ទាំងនេះ​សំដៅលើ​ការបង្កើត​អ្វីមួយ​ទៅតាម​យោបល់​របស់ខ្លួន  ដោយ​ប្រដូច​ទៅនឹង​នេះ ទៅនឹង​នោះ​។ គេ​ច្រើន​និយាយ​ពាក្យ​ទាំងនេះ  នៅក្នុង​ន័យ​ថា ពាក្យ​ប្រឌិដ្ឋ គឺជា​ពាក្យ​ដែល​គេ​ចេះតែ​និយាយ​ទៅៗ​៕  

ពាក្យ​សរសេរ​ជា​ផ្លូវការ «​អ្ហែង​» មិនមែន​«​ហ្អែ​ង​»​ឡើយ

  «​អ្ហែង​»  ជា​និបាតសព្ទ មានន័យថា ឯង​។  «​អ្ហែង​»​ជា​ពាក្យ​សាមញ្ញ​សម្រាប់​និយាយ​ផ្សំ​ជាមួយ​ពាក្យ អា ថា​ជា  អាអ្ហែង គឺ​អាឯង​។ អាអ្ហែង​នេះ​ផ្តេសផ្តាស​ណាស់​។  នេះ​បើតាម​វចនានុក្រម​ខ្មែរ​របស់​សម្តេច ជួន ណាត​៕    

«​នៅ​» និង​«​នូវ​»

   ពាក្យ​«​នៅ​»  ប្រើ​ជា​កិរិយាសព្ទ មានន័យថា ឋិត​, ស្ថិត​, មានៈ នៅឯណា​?, នៅផ្ទះ​,  នៅក្នុង​បន្ទប់​...​។ ប៉ុន្តែ​បើជា​កិរិយា​វិសេស មានន័យថា ដែល​មិនទាន់​,  ដែលមាន​ទៀតៈ អស់ហើយ​ឬ​នៅ​? នៅ​, នៅឡើយ​, នៅទេ​។​
  ​ចំណែក​ពាក្យ​«​នូវ​» មាន​ថ្នាក់​ពាក្យ​ជានា​ម មានន័យថា នឹង​,  ហើយនឹង​។ ឧទាហរណ៍ៈ ព្រះរាជវង្សានុវង្ស និង​មន្ត្រី​ធំ​តូច  នូវ​អស់​ប្រជាជន​ទាំងពួង​។ ប៉ុន្តែ​ន័យ​ម្យ៉ាងទៀត  គឺជា​ពាក្យ​ប្រាប់​ដំណើរ​សម្រេច​អំពើ​ដែល​គេ​ត្រូវធ្វើៈ  បុគ្គល​ធ្វើ​នូវ​អំពើ​ល្អ ដោយ​កាយ វាចា ចិត្ត នឹង​បាន​នូវ​ផល​ល្អ​...​។​
  ​ជារួម​មក ការប្រើប្រាស់ រវាង​ពាក្យ​ទាំងពីរ​នេះ សាធារណជន  ត្រូវ​ចំណាំ​ថា​ចំពោះ​ពាក្យ​«​នៅ​»  គឺ​គេ​ប្រើ​សំដៅ​ដល់ទី​តាំង​ដែល​អ្វីមួយ​កំពុង​ស្ថិតនៅ  និង​ប្រើ​សម្រាប់​បញ្ជាក់​ពី​ស្ថានភាព​ដែល​មិនទាន់​បានសម្រេច​ជាដើម​(​នៅឡើយ​,  នៅទេ​)​។ ដោយឡែក​ចំពោះ​ពាក្យ «​នូវ​» វិញ  គឺ​ប្រើ​សម្រាប់​បញ្ជាក់​ពី​អ្វីដែល​ត្រូវធ្វើ​។ 
  ​ឧទាហរណ៍​៖ ក្រោយពេល​ទទួលបាន​អាហារ​រូបករណ៍​មក​សិក្សា​នៅ​ភ្នំពេញ  សុ​ភ័​ក្រ បាន​ទៅ​រស់នៅ​ជាមួយ​ម្ដាយមីង ដើម្បី​បន្ត​ការសិក្សា​។  រយៈពេល​បួន​ឆ្នាំ សុ​ភ័​ក្រ បាន​ខិតខំ​ធ្វើ​នូវ​កិច្ចការ​ជាច្រើន  ដើម្បី​តបស្នង​នូវ​ទឹកចិត្ត​ម្ដាយមីង​របស់ខ្លួន​ដែល​បាន​ឲ្យ​ខ្លួន​ស្នាក់អាស្រ័យ​ជាមួយ​ដោយ​មិន​គិតថ្លៃ  ហើយ​ថែមទាំង​ជួយ​ផ្គត់ផ្គង់​ដល់​ការសិក្សា​របស់ខ្លួន​ផង​នោះ​៕    

«​ដែល​»​និង​«​ដែរ​»​

  ពេលខ្លះ​ប្រើ​ជា​ពាក្យ​«​ដែល​»​មក​ប្រើ​ជា​ពាក្យ​«​ដែរ​»​វិញ  ហើយ​ពេលខ្លះ​ប្រើ​ជា​ពាក្យ​«​ដែរ​»​មកជា​ពាក្យ​«​ដែល​»​វិញ​។  វចនានុក្រម​សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត  បាន​ពន្យល់​និយមន័យ​ពាក្យ​ទាំងពីរ​នេះ​ដូចខាងក្រោម​៖
 ​ពាក្យ​«​ដែល​» គឺជា​ពាក្យ​ប្រាប់​ដំណើរ​នៃ​អំពើ  សម្រាប់​និយាយ​ភ្ជាប់​នាំមុខ​នាមសព្ទ​។ ឧទាហរណ៍ ការដែល​ខ្ញុំ​ធ្វើ​,  ពាក្យ​ដែល​គេ​និយាយ​,​ដំណឹង​ដែល​ខ្ញុំ​ឮ​,  សាលារៀន​ដែល​រាជការ​ចំណាយ​ប្រាក់​ឲ្យ​សង​។​ល​។​
 ​ប៉ុន្តែ​បើជា​នាមសព្ទ ពាក្យ​«​ដែល​» មានន័យថា សំណល់​,  របស់​ដែល​សល់​ឬ​ដែល​គេ​ប្រើប្រាស់​ហើយ​។ ឧទាហរណ៍ ស៊ី​បាយ​ដែល​គេ​,  ស្លៀកសំពត់​ដែល​គេ​។ ទោះជា​យ៉ាងណា​ក្នុងន័យ​ទី​ពីរ​នេះ  មិនមាន​កំហុស​អ្វីដែល​នាំ​ជា​បញ្ហា​នោះទេ​។  ព្រោះ​បើ​និយាយ​ទៅដល់​អ្វីដែល​សល់​ពី​គេ​,  ប្រើប្រាស់​របស់​បន្ទាប់ពី​អ្នកណាម្នាក់​គឺ​គេ​ដឹង​យ៉ាងច្បាស់​ថា  មិនអាច​ប្រើពាក្យ​«​ដែរ​»​បានទេ​។​
 ​ដោយឡែក ចំពោះ​ពាក្យ​«​ដែរ​»​វិញ គឺ​មានន័យថា ដូចគ្នា​, បាន​ដូចគ្នា​,  ផង​។ ឧទាហរណ៍​ដូចជា​ពាក្យ​ថា ខ្ញុំ​ទៅ​ដែរ​, ដូច្នេះ​ក៏បាន​ដែរ​,  អ្នក​ទៅ​ជាមួយនឹង​ខ្ញុំ​ដែរ​ឬ​? ល្អ​គ្រាន់បើ​ដែរ​។​ល​។​
 ​ជារួម​មក តាមរយៈ​អត្ថន័យ​ដែល​វចនានុក្រម​ខ្មែរ​បានកំណត់ សាធារណជន  ត្រូវតែ​ចំណាំ​ថា ពាក្យ​«​ដែល​» គឺជា​ពាក្យ​ប្រាប់​ដំណើរ​នៃ​អំពើ​។  ចំណែក​ពាក្យ «​ដែរ​»​គឺជា​ពាក្យ​បង្ហាញ​ពីអ្វី​ដូចគ្នា  ដើម្បី​សម្គាល់​ទៅ​ការបង្ហាញ​ពី​វត្ថុ គំនិត សកម្មភាព​ជាដើម​៕   

«​កាណូត​»​មិនមែនជា​ពាក្យ​ខ្មែរ​ឡើយ​!

 បើ​ប្រៀបធៀប​«​ទូក​»​ទៅនឹង​«​កាណូត​»​វិញ  គឺមាន​ទំហំ និង​មុខងារ​ខុសគ្នា​ឆ្ងាយ​ណាស់​។ «​ទូក​»  ជា​យានជំនិះ​សម្រាប់​ឆ្លង​ទឹក​។ ទូក​មាន​ច្រើន​ប្រភេទ គឺ​ទូកកំរោល  ទូកផ្កាចា ទូក​-​ង​។ សម្រាប់​«​កាណូត​» ជា​យានជំនិះ​សម្រាប់​ជិះ​នៅលើ​ទឹក  ដោយ​ល្បឿន​របស់​វា លឿន​ជាង​ទូក​។ មនុស្ស​ជិះទូក ដោយ​ចែវ ឬ អុំទូក  តែបើ​ជិះ​កាណូត គឺ​មិនចាំបាច់​អុំ ឬ​ចែវ ទេ គ្រាន់តែ​បញ្ឆេះ​ម៉ាស៊ីន  វា​នឹង​ទៅមុខ​ដោយ​មនុស្ស​ជា​អ្នកបញ្ជា​៕    

«​សំរាម​»​ជា​ព្យាង្គ​រាយ មិនអាច​សរសេរ​«​សម្រាម​»​ជា​ព្យាង្គ​តម្រួត​បានឡើយ​!

  ក្នុង​វចនានុក្រម​ខ្មែរ​របស់​សម្តេច  ជួន ណាត ពន្យល់​លម្អិត​ពាក្យ​«​សំរាម​» ជា​គ្រឿង​ខ្ជាំ​។  បើ​និយាយ​ឲ្យ​ចំ​ទៅ​«​សំរាម​»​ត្រូវបាន​គេ​ចាត់ទុកថា ជា​កាកសំណល់  ឬ​របស់របរ​ដែល​គេបោះបង់​ចោល​។ គេ​ច្រើន​ប្រើពាក្យ​នេះ ជាមួយនឹង​ពាក្យ  គំនរ​សំរាម​,​សំរាម​ប្លា​ស្ទិ​ក​,​បោស​សំរាម ជាដើម​។ 
  «​សំរាម​»​ជា​ព្យាង្គ​រាយ ត្រូវបាន​មនុស្ស​មួយចំនួន  ច្រឡំ​សរសេរ​«​សម្រាម​»​ជា​ព្យាង្គ​តម្រួត  ដោយសារ​គេ​សង្កេតឃើញថា​ពាក្យ​ខ្លះ​ប្តូរ​ពី​ព្យាង្គ​រាយ  មកជា​ព្យាង្គ​តម្រួត​វិញ ពាក្យ​នោះ​មាន ចំលើយ​, តំរូវ​, សំរាប់​,​កំលាំង​,  កំពស់​, ចំការ​, ចំរៀង​, ចំលង​, តំលៃ​។​ល​។  ត្រូវ​ប្តូរ​មកជា​ព្យាង្គ​តម្រួត​វិញ ចម្លើយ​,​តម្រូវ​,  សម្រាប់​,​កម្លាំង​,​កម្ពស់​,​ចម្ការ​, ចម្រៀង​,​ចម្លង​,​តម្លៃ​។​ល​។​
 ​ថ្វី​ដ្បិត​ពាក្យ​ខ្លះ​ត្រូវបាន​ប្តូរ​មក​សរសេរ​ជា​ព្យាង្គ​តម្រួត​ក្តី  ប៉ុន្តែ​មាន​ពាក្យ​ខ្លះ​សម្តេច ជួន ណាត  មិន​តម្រូវ​ឲ្យ​សរសេរ​ជា​ព្យាង្គ​តម្រួត​នោះទេ ពាក្យ​នោះ​មានដូចជា ជំងឺ​,  ជំរុញ មិនអាច​សរសេរ​ជា​ព្យាង្គ​តម្រួត ជ​ម្ញឺ និង ជម្រុញ បានឡើយ​៕    

«​អុំទូក​» ទើបត្រូវ មិនមែន​«​អ៊ុំ​ទូក​» ទេ

 វចនានុក្រម​ខ្មែរ​បានបញ្ជាក់​ពាក្យ  «​អុំទូក​» ជា​ពាក្យ​ត្រូវ​។ «​អុំទូក​» ជា​ពិធីបុណ្យ​ជាតិ​របស់​កម្ពុ​ជា  ភាគច្រើន​គេ​និយម​ប្រារព្ធ​ឡើង​នៅ​ខែវិច្ឆិកា​។ ពិធីបុណ្យ​អុំទូក  និង​អកអំបុក សំពះ​ព្រះ​ខែ មាន​រយៈពេល​៣​ថ្ងៃ​។  ជាទូទៅ​ពិធី​នេះ​មានការ​ចូលរួម​ដោយ​កីឡាករ​ប្រណាំងទូក​ជាច្រើន  ដើម្បី​អុំទូក​ប្រណាំង​គ្នា​នៅ​ទន្លេចតុម្មុខ​។  នៅពេល​យប់​គេ​ក៏​រៀបចំ​ពិធី​បណ្តែតប្រទីប​ផង​ដែល​រំលេច​ពី​ប្រទីប​របស់​ក្រសួង​នានា​នៅ​កម្ពុជា   ដើម្បី​រំលឹក​ដល់​ព្រះ​គង្គា​នៃ​ព្រះធរណី​ដែល​បាន​ជួយ​ស្រោចស្រង់​ដល់​វិស័យ​កសិកម្ម​។ 
  ​ពិធីបុណ្យ​អុំទូក  មាន​ដើមកំណើត​តាំងពី​រជ្ជកាល​ព្រះបាទ​ជ័យវរ្ម័ន​ទី​៧​មក​ម្លេះ​។  ក្នង​អំឡុង​ឆ្នាំ​១១៧៧ មាន​ពួក​ចាម​បាន​លើកទ័ព​មក​លុកលុយ  និង​ត្រួតត្រា​ប្រទេស​កម្ពុជា​អស់​រយៈពេល​៤​ឆ្នាំ​។ ព្រះបាទ​ជ័យវរ្ម័ន​ទី​៧  បាន​ប្រើ​យុទ្ធសាស្ត្រ​ជាច្រើន ដើម្បី​កំចាត់​ពួក​ចាម រហូតដល់​បានសម្រេច  និង​ដណ្តើមបាន​ទឹកដី​មកវិញ​។ បន្ទាប់មក​នៅ​ឆ្នាំ​១១៨១  ព្រះអង្គ​ក៏បាន​គ្រង​រាជសម្បត្តិ​ដឹកនាំ​ប្រទេសជាតិ​ឡើងវិញ  និង​បានធ្វើ​ឲ្យ​ប្រទេសជាតិ​មាន​ភាព​រីកចម្រើន​។​
  ​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​បាន​ប្រារព្ធ​ពិធីបុណ្យ​អុំទូក​នេះ​ឡើងជា​រៀងរាល់ឆ្នាំ​ដើម្បី​រំលឹក​ដល់​គំរូ​ភាព​នៃ​ការលះបង់​របស់​កងទ័ព​ខ្មែរ​ដែល​បាន​ការពារ​ទឹកដី​ខ្មែរ   ហើយ​បានចាត់ទុក​ពិធីបុណ្យ​អុំទូក​ជា​ពិធីបុណ្យ​ជាតិខ្មែរ​ដ៏​ធំ​បន្ទាប់ពី​ពិធីបុណ្យ​ចូលឆ្នាំ​ខ្មែរ  និង​ពិធីបុណ្យ​ភ្ជុំបិណ្ឌ​ជាដើម​៕   

ពាក្យ​ខ្លះ ពេល​ដាក់​ស្រៈ «​ិ​» ខាងចុង ជា​នាម តែបើ​មិន​ដាក់ ជា​កិរិយា

   ទោះ​ដាក់​ស្រៈ  «​ិ​» នៅ​ខាងចុង ឬ​មិន​ដាក់​ស្រៈ «​ិ​» នៅ​ខាងចុង​ក៏ដោយ  ក៏​អត្ថន័យ​នៃ​ពាក្យ​នោះ មិន​ប្រែប្រួល​ដែរ​។ ប៉ុន្តែ ពាក្យ​នោះ  នឹងមាន​តួនាទី​ផ្សេង​ពីគ្នា ពោលគឺ បើ​ដាក់​ស្រៈ «​ិ​» នៅ​ខាងចុង  គឺ​ដើរតួ​ជា​នាមសព្ទ តែបើ​មិន​ដាក់​ស្រៈ «​ិ​» នៅ​ខាងចុង​ទេ  គឺ​ដើរតួ​ជា​កិរិយាសព្ទ​។ 
  ​ពាក្យ​ទាំងនោះ មានដូចជា ច្យុតិ ជា​នាមសព្ទ តែ ច្យុត ជា​កិរិយាសព្ទ​,  អនុម័តិ ជា​នាមសព្ទ តែ អនុម័ត ជា​កិរិយាសព្ទ​, ប្រសូតិ ជា​នាមសព្ទ តែ  ប្រសូត ជា​កិរិយាសព្ទ​, បញ្ញត្តិ ជា​នាមសព្ទ តែ បញ្ញត្ត ជា​កិរិយាសព្ទ​,  ឋិតិ ជា​នាមសព្ទ តែ ឋិត ជា​កិរិយាសព្ទ​, ប្រព្រឹត្តិ ជា​នាមសព្ទ តែ  ប្រព្រឹត្ត ជា​កិរិយាសព្ទ​, សន្មតិ ជា​នាមសព្ទ តែ សន្មត ជា​កិរិយាសព្ទ  ។​ល​។​
  ​ប៉ុន្តែ ពាក្យ​ខ្លះ អាច​សរសេរ​បានតែ​ម្យ៉ាង​គត់ គឺ ដាក់​ស្រៈ «​ិ​»  នៅ​ខាងចុង ហើយ​ដើរតួ​ជា​នាមសព្ទ​។ ពាក្យ​ទាំងនោះ មានដូចជា មតិ​, គតិ​,  ប្រវត្តិ​, ជាតិ​, សម្បត្តិ​, ចក្រពត្តិ​, ញត្តិ​, ញាតិ​, ឋានន្តរសក្តិ​,  វិបត្តិ​, ទុគ្គតិ​, សុគតិ​, នីតិ​, បរិយត្តិ​, បីតិ​, អាណត្តិ​, អាបត្តិ  ។​ល​។ ពាក្យ​ទាំងនេះ គឺ​សុទ្ធតែជា​នាមសព្ទ ដោយ​មិនអាច​លុប​ស្រៈ «​ិ​» ចេញ  ដើម្បី​ឲ្យ​ក្លាយជា​កិរិយាសព្ទ នោះទេ​៕   

«​ផ្តុំ​» និង​«​ផ្គុំ​»

  «​ផ្តុំ​»​មានន័យថា  ធ្វើ​ឲ្យ​ជា​ដុំ ប្រមូល រួបរួម​ឲ្យ​ជា​ដុំ ឬ​ជា​ពួក​។ ប្រមូល​ផ្តុំគ្នា  ដើម្បី​រួមគ្នា​រើស​សំរាម​។ ចំណែក​«​ផ្គុំ​»​មានន័យថា ធ្វើ​ឲ្យ​រួមគ្នា​,  ឲ្យ​ចូល​ជិត​ជាប់​នឹង​គ្នា​។ ផ្គុំដែក ផ្គុំដៃ​។  ពាក្យ​នេះ​ប្រើ​ជាមួយនឹង​ពាក្យ ផ្សំ បានជា​ផ្សំផ្គុំ  គឺ​ផ្សំ​ឲ្យ​មេត្រី​នឹង​គ្នា ឬ​ផ្សំ​ឲ្យ​បានជា​ប្តី​ប្រពន្ធ​៕   

«​បំ​ភ្លើ​ស​»​និង​«​បំផ្លើស​»​មួយណា​ត្រឹមត្រូវ​?

   ពាក្យ​ដែល​ត្រឹមត្រូវ​គឺ  «​បំផ្លើស​» ដែល​មានន័យថា ធ្វើ​ឲ្យ​លើស ធ្វើ​ឲ្យ​កើន​លើស​ជ្រុល​ហួសហេតុ​។  ឧទាហរណ៍​៖ និយាយ​បំផ្លើសការពិត​ទាំងស្រុង​។  នេះ​បើ​យោងតាម​វចនានុក្រម​សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត​៕   

«​បោះ​»​មានន័យ​ខុសពី​«​បោស​»​

  សម្តេច ជួន ណាត  ពន្យល់​ពាក្យ​«​បោះ​» ថា ចាប់​គ្រវែង​ឬ​ចោល​ដោយ​ដៃ​ផ្ងារ បោះឧស​,  បោះអង្គញ់​។ វាយ​សំពង​ឲ្យ​មុត​កប់ ឲ្យ​លិច​ចុះ បោះបង្គោល​, បោះស្នឹង​,  បោះដែកគោល​។  «​បោះ​» ក៏​អាច​ប្រើ​ក្នុងន័យ​ថា  លក់ទំនិញ​លើក​បូកបោះ​រួបរួម​ទាំងអស់ ដោយ​មិន​គិត​យកចំណេញ​ច្រើន ,  យក​សំពត់​ហូល ៣០ ទៅ​បោះ​ឲ្យ​ហាង ។ 
  ​ធ្វើ​ឲ្យ​ដិត​ជាប់​ជា​ស្នាម​ឬ​ជា​រូបភាព​, ជា​ក្បាច់រចនា  តាម​ស្នាមចម្លាក់​ឬ​តាម​ពុម្ព ដែល​គេ​និយម​ថា បោះត្រា​, បោះពុម្ពអក្សរ​,  បោះពុម្ពក្បាច់ ជាដើម​។ បោះពាក្យ ឬ បោះសម្ដី  បញ្ចេញ​ពាក្យសម្ដី​ទ្រគោះ​ដូច​គេ​បោះ​អ្វីៗ​ចោល​។ បោះ​សន្ទូច​រំលង​ភ្នំ  រំលង​អ្នកធំ​ទៅរក​ឯ​អ្នកតូច​មុន​ឬ​រំលង​មុខក្រសួង​មិន​តាម​លំដាប់​ពីនេះ​ទៅនោះ​។​
  ​ចំណែក​«​បោស​»​វិញ សំដៅថា សម្អាត​ដោយ​អំបោស  ឬ​ផាត់​សម្អាត​ដោយ​បាតដៃ​ជាដើម​។ បោសច្រាស  បោស​គ្រវាស​វាយវាត់​ឲ្យ​ដាច់​ស្មៅ ដោយ​ច្រាស​វែង​ធ្វើ​ដោយ​បន្ទោះឫស្សី​មូលៗ   ចង​ឬ​ចាក់​ច្បោស​ជា​បាច់​ឬ​ដោយ​អំបោស​វែង​ធ្វើ​ដោយ​ដើម​ឫស្សី​ព្រេច​ជាដើម​៕ 

«​វៀង​»​មានន័យ​ខុសពី​«​វាង​»

  វៀងចន្ទន៍  គឺ​ក្រុង​ចន្ទន៍ ដែលមាន​នៅក្នុង​ប្រទេស​ឡាវ​ប៉ែក​ខាងកើត​។  ចំណែក​«​វាង​»​នេះ​ជា​គុណសព្ទ ដែល​មានន័យថា វៀច​វែង ដូចជា  ផ្លូវ​វាង​,​គំនិត​វាង​,​សម្តី​វាង ជាដើម​។ 
  ​វចនានុក្រម​សម្តេច ជួន ណាត  បានលើកឡើង​ពាក្យ​មួយចំនួន​ដែលមាន​សទិសសូរ​(​ពាក្យ​ដែលមាន​សូរសៀង​ដូចគ្នា  តែ​អត្ថន័យ​ខុសគ្នា​)​នោះ​មាន​ពាក្យ ក​,​ករ​,​ក៏​,  កា​,​ការ​,​ការណ៍​,​កាណ៍​,​កោដិ​,​កោដ្ឋ​,​កោត​, ធុន​,​ធន់​,  ប្រមាទ​,​ប្រមាថ​, ខណ្ឌ​,​ខន្ធ​,​ខាន់ ឬ​ខ័ន ជាដើម​៕   

«​សារៈមន្ទី​»,«​សារៈមន្ទីរ​»​និង​«​សារមន្ទីរ​» ប្រើ​មួយណា​ទើបត្រូវ​?

    «​សារមន្ទីរ​»  ជា​ពាក្យ​ដែល​ត្រូវ​តាម​វចនានុក្រម​សម្តេច​សង្ឃរាជ ជួន ណាត និង​មានន័យថា  មន្ទីរ​ដាក់​របស់​មាន​តម្លៃ​។ បច្ចុប្បន្ន  វត្ថុ​បុរាណ​ខ្មែរ​គ្រប់​ទម្រង់​គឺ​សុទ្ធសឹងតែ​តម្កល់ទុក​ក្នុង​សារមន្ទីរ  ដើម្បី​ជា​តឹង​តាង​សម្រាប់​ឲ្យ​កូនចៅ​ជំនាន់​ក្រោយ​បាន​ស្វែងយល់  និង​ស្គា​ល់ពី​តម្លៃ​នៃ​វត្ថុ​បុរាណ វប្បធម៌ និង​អរិយធម៌​ខ្មែរ  ដែល​ដូនតា​ខ្មែរ​បាន​បន្សល់ទុក​៕  

«​ថេរ​»​មានន័យ​ដូចគ្នា​នឹង​ពាក្យ​«​ស្ថិរ​»​និង​«​ថិ​រ​»​ដែរឬទេ​?

  «​ថេរ​»,«​ស្ថិរ​»  និង​«​ថិ​រ​» ជា​ពាក្យ​សរសេរ​ប្លែក​គ្នា តែ​ខ្លឹមសារ​ដូចគ្នា ដែល​មានន័យថា  ឋិត​នៅបាន​យូរ​, មាំមួន​,​ខ្ជាប់ខ្ជួន​, រឹងប៉ឹង​។ 
  ​វេច​នា​នុ​ក្រម​ខ្មែរ​របស់​សម្តេច ជួន ណាត បានបញ្ជាក់​ពាក្យ  «​ថេរ​»​សម្រាប់​ប្រើ​ជាមួយ​ពាក្យ ឋិត បានជា ឋិតថេរ មានន័យថា តាំងនៅ​មាំ  យឺនយូរ​។ សម្រាប់​ពាក្យ​«​ស្ថិរ​» និង​«​ថិ​រ​» ប្រើ​ពីមុខ​ពាក្យ​ដទៃ ដូចជា  ស្ថិរកម្ម​(​ការ​ឋិតថេរ​)  ស្ថិរចិត្ត​(​ចិត្ត​ខ្ជាប់ខ្ជួន​)​ស្ថិរភាព​(​ភាព​ឋិតថេរ​)៕   

«​តាំងយូ​»​មិនមែនជា​ពាក្យ​ខ្មែរ​

 «​តាំងយូ​»​ជា​ពាក្យ​កម្ចី​ពី​ចិន  ដែល​មានន័យថា  ឆត្រ​ក្រាញ​ឫស្សី​ប្រទាក់​ស្រេះ​អំបោះ​ពាស​ក្រដាស​ស្វិត​ជ្រលក់​ជ័រ  ឬ​សំពត់​ជ្រលក់​ជ័រ​, ជ្រលក់​ក្រមួនឃ្មុំ ដង​ឫស្សី ឬ​ឈើមូល​មាន​គន្លឹះ  សម្រាប់​បាំង​ភ្លៀង និង​កម្តៅថ្ងៃ​។
 វចនានុក្រម​ខ្មែរ​របស់​សម្តេច  ជួន ណាត បានលើកឡើង ពាក្យ​មួយចំនួនទៀត ដែលជា​កម្ចី​ពី​ចិន  ដោយ​ពាក្យ​ទាំងនោះ​មាន តាំងឱ ចិន​ថា​ត័ង​អូ៎​, មីសួ​, គុយទាវ​, ចាប់ហួយ​,  ហេង​, បង្អែម​តៅស៊ន​,​សៀវភៅ ជាដើម​៕     

ពាក្យ ដែលមាន «​អនុ​» នៅ​ខាងដើម តែង​បង្ហាញ​ពី «​ឋានៈ​ទាប​»

 ជាទូទៅ ពាក្យ​ណា  ដែល​ផ្សំ​ដោយ «​អនុ​» នៅ​ខាងដើម ពាក្យ​នោះ តែងមាន​លក្ខណៈ​បែប​ស្តាប់បង្គាប់  ឬ​ស្ថិតនៅក្រោម​បញ្ជា​របស់​បុគ្គល​ណា​ម្នាក់​។ ម្យ៉ាងទៀត ពាក្យ ដែលមាន  «​អនុ​» នៅ​ខាងដើម ច្រើនតែ​បង្ហាញ​ពី​ឋានៈ ឬ​តួនាទី​ណាមួយ  ដែលមាន​សិទ្ធិអំណាច តិចជាង​អ្នកដទៃ​។ 
 ​ពាក្យ​ដែលមាន «​អនុ​» នៅ​ខាងដើម មានដូចជា អនុការី (​អ្នកធ្វើ​ការរង​),  អនុគណ (​គណៈ​បន្ទាប់​, គណៈ​រង​, គណៈ​បន្ទាប់​), អនុចារី (​អ្នក​ធ្វើតាម​),  អនុត្ថេរ (​ថេរៈ​បន្ទាប់​, ថេរៈ​តូច​), អនុទោស (​ទោស​តូច​,  ទោស​បន្ទាប់បន្សំ​), អនុនាយក (​នាយក​បន្ទាប់​, នាយករង​), អនុមន្ត្រី  (​មន្ត្រី​បន្ទាប់​, មន្ត្រី​ថ្នាក់​រង​), អនុរដ្ឋលេខាធិការ  (​រដ្ឋលេខាធិការ​រង​), អនុវត្ត (​ប្រព្រឹត្ត​តាម​, ធ្វើតាម​) ។​ល​។​      

«​ប៉ាន​»​មានន័យ​ខុសពី​«​ប៉ាន់​»

 «​ប៉ាន​»  សំដៅលើ​ពាស​ពីលើ​,​ស្រោប​ថែម​,​ដាក់ ឬ​ពាក់​ប្រដាប់ ដែល​ហៅថា ប៉ាន​។  បើ​ពាក្យ​«​ប៉ាន់​»​វិញ មានន័យថា សូន​ធាតុដី​ជ្រាយ​ឲ្យ​កើត​បានជា​រូប​។
 វចនានុក្រម​ខ្មែរ​របស់​សម្តេច  ជួន ណាត បាន​បញ្ជាក់ថា «​ប៉ាន​»​ជា​កិរិយាសព្ទ មានន័យថា ពាស​ពីលើ  ស្រោប​ថែម​។ ត្រូវប៉ាន​ដែកថែប​មួយ​ផ្ទាំង​ទៀត​, ប្រយ័ត្ន​!  ក្បាល​អ្នកឯង​មិនមែន​ប៉ាន​ដែក​ទេ កុំ​ហ៊ាន​ពេក​។  «​ប៉ាន​»​ជា​នាមសព្ទ​មានន័យថា ប្រដាប់​សម្រាប់​គ្រប  រឺ​សម្រាប់​ប៉ះ​ភ្ជាប់​។ ប៉ានមុខគោ​,​ប៉ានដៃ​។ 
 ​រីឯ​កិរិយាសព្ទ​«​ប៉ាន់​»​វិញ សំដៅលើ  សូន​ធាតុដី​ជ្រាយ​ឲ្យ​កើតជា​រូប​អ្វីៗ​។ ប៉ាន់រូប​។  «​ប៉ាន់​»​មានន័យ​ម្យ៉ាង​ទៀតថា បែងចែក​,​បូកបោះ​,​លៃ​មើល​។  ប៉ាន់​មើលទៅ​ឃើញ​អស់ប្រាក់​ចំនួន​២០០០​រៀល​។ និយាយ​ជា បូកប៉ាន់ ក៏បាន​។ 
 ​ប្រើ​«​ប៉ាន់​»​ជា​នាមសព្ទ​វិញ មានន័យថា ជា​ភាជនៈ​ធ្វើ​ដោយ​ដៃ​វិសេស  មាន​ដៃ មាន​ចំពួយ សម្រាប់​ឆុងតែ​។ ប៉ាន់តែ តែមួយ​ប៉ាន់​។  «​ប៉ាន់​»​ប្រើ​ជា​គុណសព្ទ​វិញ មានន័យថា វៀច ទ្រេត ផត​។ ក្បាល​ប៉ាន់​៕  ​      

«​អំបោះ​»​មានន័យ​ខុសពី​«​អំបោស​»​ឬ​«​អម្បោស​»​ដូចម្តេច​?

 «​អំបោះ​»​មានន័យថា សរសៃ​សំឡី​ដែល​រវៃ​រួចហើយ មាន​ប្រវែង​វែងៗ សម្រាប់​ត្បាញសំពត់​ជាដើម​
 ​អំបោះឆៅ​, សំពត់អំបោះ អំបោះភ្លុក​។ ហុច​អំបោះ​ស្រណោះ​ដៃ  ឲ្យ​អ្វីៗ​មាន​នំចំណី​ជាដើម​ទៅ​អ្នកដទៃ  ដោយមាន​សង្ឃឹមថា​គេ​នឹង​ឲ្យ​អ្វីៗ​តប​មកវិញ​ពុំខាន​(  ឲ្យ​ដោយ​សម្លឹងប្រយោជន៍​ភ្លាមៗ ) ។​
 ​ចំណែក​«​អំបោស​»​ឬ​«​អម្បោស​» សំដៅលើ ប្រដាប់​សម្រាប់​បោស​។ អម្បោសជក់ត្នោត​,​អម្បោសជក់ដូង​,​អម្បោសស្លាបសត្វ​៕  

ទំព័រទី២ < ទំព័រទី៣ > ទំព័រទី៤

ប្រភព ៖ គេហទំព័រ ថ្មីៗ

Read more from default Categories

Comments are closed.

%d bloggers like this: